Voeding in het primair onderwijs

Aandacht besteden aan het maken van gezonde voedingskeuzes loont. Daardoor worden en blijven leerlingen gezond.

Op deze pagina lees je hoe je het thema Voeding op een blijvende manier kunt implementeren. Ook lees je hoe je een themacertificaat kunt behalen, zodat jouw school zich Gezonde School mag noemen.

Waarom werken aan voeding?

Leerlingen leren hoe ze gezondere keuzes kunnen maken in wat ze eten en drinken. Dat draagt bij aan een gezondere leefstijl. En leerlingen met een gezondere leefstijl presteren beter op school.
Leerlingen krijgen meer kans om gezonde eetgewoontes en een gezond eetpatroon te ontwikkelen. Daarmee kunnen gezondheidsproblemen, zoals diabetes, voorkomen worden. Jong geleerd, is oud gedaan.
Ongezond eetgedrag kan leiden tot problemen. Denk aan psychische klachten door gepest bij overgewicht, met verzuim en slechtere schoolresultaten als gevolg.
Het zijn vaak impulsieve keuzes in een verleidelijke omgeving die leiden tot ongezond eetgedrag. Zoals calorierijke maaltijden, vette snacks, tussendoortjes met veel suiker.
Door verleidingen in de schoolomgeving te verminderen, wordt de gezonde keuze de makkelijke keuze. Leerlingen brengen immers veel tijd door op school.

Voor je begint...

Wat doet jouw school allemaal al?

Heb je de beginsituatie goed in kaart? Denk aan je visie, vertrekpunt en kansen. Met de themascan kun je afvinken wat je al op orde hebt.

Beginsituatie Themascan

Heb je een Gezonde School-coördinator?

Wil je met succes aan de slag, stel dan een coördinator aan: een enthousiaste medewerker die ambassadeur is voor een gezonde leefstijl.

Gezonde School-coördinator

Werk met een gedegen stappenplan

Met het stappenplan van de Gezonde School-aanpak bereik je blijvend resultaat. Je kunt je resultaten gemakkelijker behouden.

Zo maak je een plan

Hoe zorg je voor draagvlak?

Draagvlak is een voorwaarde voor succes. Het betekent dat jouw plan ook het plan van alle betrokkenen wordt.

Zo creëer je draagvlak

Aan de slag met voeding

De Gezonde School-aanpak zorgt voor een blijvend resultaat. Werk aan voeding op jouw school aan de hand van de vier pijlers: educatie, schoolomgeving, signalering en beleid.

✔ Educatie

Zorg dat voeding structureel aan bod komt in de lessen en onderwijsactiviteiten. Neem het op in het curriculum, bijvoorbeeld bij het vak biologie of verzorging. Laat leerlingen ervaren dat gezond eten vaak ook heel lekker is.

Gezonde School-activiteiten
- Zet een Gezonde School-activiteit in je lesprogramma in. Zo kun je leerlingen laten ervaren dat gezond eten ook lekker kan zijn. Of kun je ze laten zien waarom ze eten en drinken nodig hebben en wat het doet met hun gebit.
- Gezond leren eten en drinken betekent ook ontdekken en proeven wat je nog niet kent.
- Weten waar je eten vandaan komt, wat erin zit, wat de invloed is op milieu en klimaat en hoe je een eenvoudig gerecht bereidt.
Curriculum
- Laat onderwijsactiviteiten structureel aan bod komen, dan pas werken ze echt.
- Neem lessen over voeding op in het curriculum, bijvoorbeeld bij biologie of andere lessen binnen het leergebied oriëntatie op jezelf en de wereld.

Tips

Met De Gezonde Basisschool van de Toekomst besteed je aandacht aan een betere fysieke, emotionele en intellectuele groei van leerlingen. Er wordt gewerkt aan voldoende onderwijstijd, extra tijd voor bewegen en sport en gezonde voeding.
De Gezonde School-activiteit Smaaklessen is een gratis lesprogramma over eten voor groep 1 t/m 8. Door te proeven, voelen, horen, ruiken en kijken, verkennen kinderen hun eten.
Een combinatie van voeding, natuur, techniek en duurzaamheid leert kinderen in GrowWizzKid op een onderzoekende en ervarende manier wat gezonde voeding is, waar dit vandaan komt en hoe gezonde voeding toe te passen.
Lekker fit! Onderwijs met drie beweegmomenten per week, een naschools beweegaanbod, clinics aanbod en vaak sportverenigingen die in de school les geven. Daarnaast is er een voedingsprogramma op school.
Gebruikt jouw school ander lesmateriaal? Gebruik dan de checklist Eigen educatiematerialen themacertificaat Voeding (SLO). Deze is gebaseerd op het SLO leerplankader Sport, Bewegen en Gezonde Leefstijl. Het leerplankader geeft handvatten om een gevarieerd lespakket samen te stellen dat past bij de leeftijd van de leerling.

✔ Schoolomgeving

Leerlingen en medewerkers maken eerder gezonde keuzes als de school daar op is ingericht. Zorg dat leerlingen en medewerkers altijd water binnen handbereik hebben. Betrek en informeer leerlingen, medewerkers, ouders en verzorgers. Geef zelf het goede voorbeeld. En werk samen met relevante organisaties in je omgeving.

Kraanwater
- Kraanwater is een goede en voordelige manier om je lichaam van vocht te voorzien. Het bevat geen calorieën, tast je tanden niet aan en belast het milieu nauwelijks.
- Zorg dat leerlingen en medewerkers altijd water binnen handbereik hebben. Denk aan:
  - Een kraan in het klaslokaal. Let wel op dat deze niet grenst aan een toiletruimte voor de hygiëne.
  - Een waterkoeler of watertappunt op een centrale plek.
  - Kannen met water in de klas, en bekers of een eigen bidon voor elke leerling. Let op: vul de kannen niet op het toilet.
Betrekken en informeren
- Gezonde voeding krijgt meer aandacht als iedereen zich erbij betrokken voelt. Zorg daarom dat leerlingen, ouders, verzorgers en medewerkers ook een rol kunnen spelen bij activiteiten.
- Laat ze bijvoorbeeld meehelpen met het vullen van bidons, uitdelen van fruit, aankleden van de lunchruimte of organiseren van educatieve activiteiten over voeding.
Goede voorbeeld
- Geef het goede voorbeeld. Denk aan gezonde lunches en gezonde snacks in de lerarenkamer. Eet ook niet achter een scherm in het bijzijn van de leerlingen,
  omdat dit gedachteloos eten stimuleert.
Samenwerken
- Heb je hulp, ondersteuning of expertise nodig? Zoek dan de samenwerking op met andere organisaties, zoals gemeente, GGD Gemeentelijke gezondheidsdienst (Gemeentelijke gezondheidsdienst), JOGG, Jong Leren Eten of (jeugd)-tandartspraktijk.

Tips

Wil je weten hoe gezond de kantine op jouw school is? En wat er beter kan? Doe dan de Kantinescan van het Voedingscentrum.
Heb je hulp nodig bij het inrichten van een gezonde kantine? Neem dan (gratis) contact op met de Adviseurs Eetomgevingen van het Voedingscentrum.
Zorg ervoor dat leerlingen niet worden afgeleid tijdens het eten. Laat ze bijvoorbeeld niet ondertussen TV kijken, zodat ze bewust met hun eten bezig zijn.
Tap kraanwater uit een watertappunt. Met watertappunten op school stimuleer je het drinken van kraanwater als gezonde dorstlesser.
Zijn er binnenkort verjaardagen te vieren? Het Voedingscentrum heeft een aantal handige tips voor trakteren. Deel ze met ouders en verzorgers.

✔ Signaleren

Zorg dat je in de gaten houdt hoe het gaat met de voeding, het gewicht en gebit van de leerlingen. Doe regelmatig onderzoek. Zorg dat signalen opgepakt worden en leg werkwijzen en afspraken vast. Help leerlingen en ouders met vragen over voeding, gewicht en gebit.

Periodiek onderzoek
- Weet je van alle leerlingen hoe het gaat met hun voeding, gewicht en gebit?
- Doe regelmatig, bijvoorbeeld jaarlijks, onderzoek. Denk hierbij aan de periodieke onderzoeken die de jeugdgezondheidszorg of GGD Gemeentelijke gezondheidsdienst (Gemeentelijke gezondheidsdienst) op een school uitvoert.
Signaleren
- Effectief werken aan voeding vraagt om signalering. Wat gebeurt er wanneer een probleem of zorg rond voeding, gewicht of gebit wordt gesignaleerd?
Oppakken
- Zorg dat signalen en zorgen worden opgepakt.
- Bespreek signalen rondom voedingsgewoonten en gewicht met het zorgteam van de school.
- Zorg voor heldere afspraken en werkwijzen en leg deze vast. Wie pakt de zorg op? Hoe en wanneer wordt een leerling verwezen en naar wie? Denk hierbij aan de rol van het zorg- en adviesteam ( ZAT Zorg- en adviesteam (ZAT) Een zorg- en adviesteam is een multidisciplinair team, waarin professionals die zorg en ondersteuning bieden aan leerlingen en hun ouders, samenwerken met scholen om problemen van die leerlingen op te lossen. URL: https://www.zat.nl (Zorg- en adviesteam (ZAT) Een zorg- en adviesteam is een multidisciplinair team, waarin professionals die zorg en ondersteuning bieden aan leerlingen en hun ouders, samenwerken met scholen om problemen van die leerlingen op te lossen. URL: https://www.zat.nl)), multidisciplinair overleg, leraren, intern begeleiders en de opvoed- of sportcoach.
Informeren
- Zorg dat leerlingen, ouders en verzorgers weten bij wie ze terechtkunnen voor vragen of hulp rond voedingsgewoonten, gewicht en gebit. Bijvoorbeeld JGZ Jeugdgezondheidszorg (Jeugdgezondheidszorg)/GGD, een diëtist, sportcoach of tandarts.
- Dit verkleint de kans dat problemen blijven bestaan of erger worden.
- Informeer leerlingen, ouders en verzorgers bijvoorbeeld via de website, de schoolgids, ouderbijeenkomsten, de leerkracht, directeur of interne begeleider.

Tips

Benieuwd hoe een onderzoek eruitziet? Voor het preventieve gezondheidsonderzoek van de jeugdgezondheidszorg vullen leerlingen een vragenlijst in. Hierbij krijgen ze ook vragen over voedingsgewoonten en gewicht. Voorbeeld van vragenlijsten: Jij en je gezondheid.

✔ Beleid

Zorg dat voeding een vaste plek heeft in het schoolbeleid. Stel een voedingsbeleid op beleid en betrek leerlingen en medewerkers hierbij. Informeer leerlingen, medewerkers, ouders en verzorgers regelmatig. Publiceer je visie, beleid en regels en borg taken en verantwoordelijkheden.

Beleid
- Stel een voedingsbeleid op. Welke visie heeft de school op gezond eten en drinken? Beschrijf in het beleid in ieder geval wat de school doet om bij te dragen aan gezondheid en goed eetgedrag, zoals:
  - Regels over pauzehappen, het lunchpakket, (meegebracht) drinken en traktaties.
  - Wat er gebeurt als de regels niet worden nageleefd. Denk aan een briefje meegeven aan de leerlingen voor de ouders en verzorgers, het onderwerp bespreken tijdens een 10-minutengesprek of het nogmaals onder de aandacht brengen van het beleid.
Betrekken en informeren
- Informeer leerlingen en medewerkers jaarlijks over het voedingsbeleid.
- Neem het onderwerp bijvoorbeeld op in het schoolbeleid en de schoolgids of maak een apart kopje ‘Gezonde School’ op de website.
- Betrek de ouders en verzorgers door een gezond eetpatroon thuis te stimuleren.
- Geef ouders en verzorgers handvatten, bijvoorbeeld voor de pauzehap, lunch, drinken en traktatie.
- Meld veranderingen in het beleid, bijvoorbeeld na evaluatie, via een nieuwsbericht op de website of een nieuwsbrief.
Borgen
- Borg taken en verantwoordelijkheden. Maak één medewerker verantwoordelijk voor het voedingsbeleid. Stel bijvoorbeeld een medewerker aan als Gezonde School-coördinator. Deze Gezonde School-coördinator kan bij het verdelen van taken en verantwoordelijkheden denken aan:
  - Voorlichten over gezonde voeding en inzetten van Gezonde School-activiteiten.
  - Betrekken van leerlingen, ouders en medewerkers bij Gezonde School-activiteiten.
  - Signaleren van problemen rond voeding, gewicht en gebit.
  - Uitvoeren en handhaven van het voedingsbeleid, inclusief afstemming en communicatie met leerlingen, ouders, verzorgers en medewerkers.
  - Evalueren van het beleid, bijvoorbeeld halfjaarlijks of jaarlijks.

Tips

Heb je een voorbeeld van een voedingsbeleid nodig? Hiervoor kun je de voorbeelden en tips van het Voedingscentrum gebruiken.
Leg groente- en fruitdagen vast! Al veel scholen kiezen iedere dag voor een aanbod van groente en fruit. Wil jij stap voor stap naar meer (vaste) groente- en fruitdagen? Op de website Wijkiezengroenteenfruit.nl vind je handige tools en voorbeelden over beleid(sverandering) op dit onderwerp.

Inspiratie

Afkijken mag!

Leer van andere scholen die de Gezonde School-aanpak voor voeding toepassen.

Lees de praktijkverhalen

Meer inspiratie

Tips en handvatten van het Voedingscentrum
Het nut en het verkrijgen van een watertappunt op school
Poster van het Voedingscentrum: Hoeveel suiker zit er in pakjes drinken?
Jong Leren Eten, een programma van VWS Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport), LNV en OCW Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen (Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen) met activiteiten en de mogelijkheid om subsidie aan te vragen
Informatie en lesmateriaal van Ivoren Kruis over mondgezondheid
Traktatieposter van het Voedingscentrum voor in de klas

Uitvoering van je plan

Hoe zorg je voor een succesvolle implementatie van je plan? Bekijk onze tips.

Uitvoering

Terugblikken en vooruitkijken

Evalueren, successen vieren, de aandacht vasthouden en vooruitkijken. Bekijk onze tips.

Terugblikken en vooruitkijken

Financiële en praktische ondersteuning

Met een stimuleringsregeling kun je praktische en financiële ondersteuning krijgen. Met het ondersteuningsaanbod bijvoorbeeld ontvangt jouw school advies en ondersteuning van de Gezonde School-adviseur en kan jouw school een geldbedrag inzetten voor onder andere de Gezonde School-coördinator, Gezonde School-activiteiten of de aanvraag van een themacertificaat. Ook zijn er stimuleringsregelingen voor specifieke thema's.

Met leerlingen of studenten moestuinieren, koken of op excursie om over voeding te leren? Dat kan met de stimuleringsbijdrage Lekker naar buiten! van het programma Jong Leren Eten. Jong Leren Eten wil scholen stimuleren om leerlingen en studenten van alles bij te brengen over voeding. Scholen kunnen daarvoor jaarlijks een stimuleringsbijdrage aanvragen van maximaal € 2.000 per locatie.

Bekijk alle stimuleringsregelingen Bekijk de stimuleringsregeling Lekker naar buiten

Themacertificaat Voeding

Wil je laten zien dat jouw school op een goede manier werkt aan gezonde voeding? Vraag dan het themacertificaat Voeding aan.

Bekijk alle criteria Vraag het themacertificaat aan

Heeft jouw school minimaal één themacertificaat behaald? Dan mag jouw school zich Gezonde School noemen. Lees meer over het vignet Gezonde School en het aanvraagproces.

En dan...

Heb je voeding met succes geïmplementeerd? Gefeliciteerd! Nu is het belangrijk om het thema onder de aandacht te houden en te verstevigen.

Je kunt verdiepen binnen je thema('s). Je kunt ook verbreden naar en verbinden met andere thema's.

De gouden stap

Deze pagina is tot stand gekomen in samenwerking met het Voedingscentrum.

Werken aan voeding

Waarom werken aan voeding?

Waarom werken aan voeding?

Voor je begint...

Wat doet jouw school allemaal al?

Heb je een Gezonde School-coördinator?

Werk met een gedegen stappenplan

Hoe zorg je voor draagvlak?

Aan de slag met voeding

✔ Educatie

✔ Schoolomgeving

✔ Signaleren

✔ Beleid

Inspiratie

Afkijken mag!

Afkijken mag!

Meer inspiratie

Uitvoering van het plan

Uitvoering van je plan

Terugblikken en vooruitkijken

Terugblikken en vooruitkijken

Financiële en praktische ondersteuning

Themacertificaat Voeding

En dan...

Deel deze pagina