Helpt leerlingparticipatie nou wel of niet bij het werken aan een gezonde leefstijl van leerlingen en studenten? We leggen een stelling voor aan een expert:

Als je leerlingen of studenten laat meedenken over een gezonde leefstijl is het einde zoek.

Conclusie: fabel

“Ik zou het eerder omkeren,” begint Vivian Kruitwagen, gezondheidswetenschapper bij Gezonde School. “Als je leerlingen en studenten niet laat meedenken is het einde zoek. Je kunt hen het beste iets leren door aan te sluiten bij hun beleving. Onderwijsprofessionals weten dat allang. Daarom proberen zij in te gaan op vragen en interesses van leerlingen en studenten. Bij gezondheidsbevordering werkt het precies zo. Leerlingparticipatie is daarom een belangrijk onderdeel van de Gezonde School-aanpak.”

Weten onderwijsprofessionals altijd wat er leeft bij leerlingen en studenten?

“Niet altijd. Een team kan bijvoorbeeld denken dat inclusiviteit erg speelt, omdat er veel over te doen is in de media. Dit kan natuurlijk zo zijn, maar het hoeft niet. Daarom is het altijd belangrijk om het te checken voor je begint. Het zou zonde zijn als je tijd en energie steekt in bijvoorbeeld het omgaan met inclusiviteit, als leerlingen of studenten veel meer bezig zijn met het omgaan met stress.”

Hoe check je wat er leeft bij leerlingen en studenten?

“Gewoon met hen praten is natuurlijk altijd prima. Soms komt het gesprek moeizaam op gang of loopt het dood. De discussiekaarten van Gezonde School zijn dan heel handig. Hiermee krijg je snel een indruk van wat leerlingen ervaren en wat ze onder een gezondheidsthema zoals Welbevinden of Slaap verstaan. Deze discussiekaarten en bijbehorende handleiding zijn gratis. Er zijn speciale kaarten voor het voortgezet onderwijs. We gaan ze ook maken voor het primair onderwijs, het speciaal onderwijs en het mbo middelbaar beroepsonderwijs (middelbaar beroepsonderwijs). Want meepraten gaat op elke leeftijd iets anders."

Vanaf welke leeftijd kunnen leerlingen eigenlijk meepraten?

“Dat kan al vanaf 4 jaar, in groep 1 dus. Natuurlijk maken leerlingen naarmate ze ouder worden steeds meer hun eigen keuzes, ook over leefstijl. Het gesprek verandert dus mee met de leeftijd. Voor alle leeftijden geldt dat leerlingen en studenten prima weten hoe leeftijdsgenoten denken en wat voor henzelf belangrijk is. Docenten en leerkrachten zijn vaak verrast over wat er boven tafel komt.”

Moet meedenken klassikaal?

“Het kan, maar het hoeft niet. Je kunt ook beginnen met een paar gemotiveerde leerlingen of studenten. Denk bijvoorbeeld aan een werkgroep voor Gezonde School of de leerlingenraad. Deelnemers kunnen dan anderen informeren, inspireren of overtuigen. Dat werkt meestal goed.”

Is leerlingparticipatie een belangrijke succesfactor bij het werken aan een gezonde leefstijl?

“Jazeker! Daarom besteden we er bij Gezonde School ook zoveel aandacht aan. Ga jezelf maar na. Als je vanaf het begin af aan gehoord bent en betrokken bent bij een onderwerp, dan sta je eerder open voor gedragsverandering. Dat is bij iedereen zo, ook bij leerlingen en studenten. Het werken aan een gezonde leefstijl gaat uiteindelijk om het aanleren van gezonder gedrag. Dat gaat dus verder dan feiten bijbrengen over wat gezond is en wat niet. Juist dan is leerlingparticipatie cruciaal.”

Zijn er voorbeelden van scholen die leerlingparticipatie goed aanpakken?

“Heel veel zelfs. Het Goois Lyceum laat leerlingen bijvoorbeeld meedenken en meebeslissen over het wel of niet inrichten van een genderneutraal toilet. Door het gesprek aan te gaan, gaat zo’n onderwerp ook leven. Op basisschool De Verwondering beslissen leerlingen mee over onderwerpen waaraan de lessen worden opgehangen. Ook een prachtig voorbeeld.”