Leerlingen doen en ontdekken van alles online. Ze ontmoeten er andere mensen, houden contact met vrienden en familie, krijgen een blik op de andere kant van de wereld, gamen, maken filmpjes en nog veel meer. Media hebben dus een grote invloed op hun leven, identiteit en welzijn. Hoe gaan leerlingen daar op een gezonde manier mee om? Welke rol spelen de school en ouders en verzorgers hierbij? Effectief werken aan mediawijsheid vraagt om educatie. Hoe pak je dat aan?
Bepaal met welke leerdoelen je begint
Het is handig om te bepalen aan welk aspect van mediawijsheid je het eerst wilt werken. Media kunnen leerlingen op het mentale, lichamelijke én sociale vlak beïnvloeden. Wat hebben jouw leerlingen nodig om media op een zo gezond mogelijke manier te leren gebruiken?
Wil je leerlingen bewust maken van de gevolgen van beeldschermgebruik voor hun ogen? Of wilt je hen inzicht geven in de invloed van media op hun nachtrust of concentratievermogen? Misschien werk je liever eerst aan een ergonomisch gezonde houding of aan een digitale balans. Of aan hoe je online op een veilige en respectvolle manier met elkaar en elkaars privacy omgaat. Bijvoorbeeld omdat je merkt dat veel leerlingen nieuwe contacten online aangaan, dat er weleens ruzies online ontstaan of dat leerlingen online veel met elkaar delen. Zulke onderwerpen dragen bij aan mediawijsheid. En dat helpt leerlingen om media op een gezonde manier te gebruiken – mentaal, lichamelijk én sociaal.
Zet Gezonde School-activiteiten in
Bepaal waar je aan wilt werken binnen het thema Mediawijsheid. En maak vervolgens in het lesprogramma gebruik van erkende Gezonde School-activiteiten. Zo kun je leerlingen laten reflecteren op hun gedrag online. Welk effect heeft dat op een ander? En hoe houd je relaties online voor iedereen leuk? Of maak leerlingen bewust van hun zithouding. Kies bijvoorbeeld een van deze Gezonde School-activiteiten:
Zit met Pit!
Zo veel mogelijk bewegen in de les? Leerlingen gezond leren zitten en bewust maken van schermtijd? In Zit met Pit! komt het aan bod. De zes korte lessen zijn inzetbaar vanaf groep 4 en zitten vol actieve werkvormen.
Het stopt bij jou!
Wat doe je als je een naaktfoto krijgt toegestuurd? Aan de hand van deze casus ontdekken leerlingen de impact van hun handelingen en leren ze spelenderwijs hoe ze shame-sexting voorkomen.
Kriebels in je buik
Een doorlopende leerlijn voor groep 1 tot en met 8. In de bovenbouw leren leerlingen verantwoord omgaan met internet en seksualiteit. En ze leren kritisch kijken naar schoonheidsidealen en geseksualiseerde beelden in (online) media.
Alle Gezonde School-activiteiten
Zoek je een andere activiteit of wil je weten wat voor activiteiten er nog meer zijn?
Geef structureel aandacht aan mediawijsheid
Media en mediavoorkeuren van leerlingen zijn voortdurend in ontwikkeling. Het is dus zinvol om onderwijsactiviteiten over en met media structureel aan bod te laten komen. Dat kan bijvoorbeeld zo:
- Werk met een doorlopende leerlijn van de onderbouw tot en met de bovenbouw.
- Neem de onderwijsactiviteiten op in het curriculum als onderdeel van het leergebied Digitale Geletterdheid en lessen over sociaal-emotionele ontwikkeling, relaties en seksualiteit en burgerschap. Of besteed bij gym aandacht aan het voorkomen van fysieke klachten door langdurig stilzitten en beeldschermgebruik. Geef ook buiten de lessen aandacht aan deze onderwerpen. Denk bijvoorbeeld aan de schoolomgeving.
- Zorg dat de onderwijsactiviteiten aansluiten bij de belevingswereld van de leerlingen.
- Neem onderwijsactiviteiten over mediawijsheid op in het schoolbeleid en geef er uitleg bij. Waarom worden ze uitgevoerd, in welke leerjaren vinden ze plaats en hoe sluiten ze aan bij de visie en het onderwijs van de school?
Tip: maak gebruik van bestaande leerlijnen
Voor mediawijsheid zijn verschillende doorlopende leerlijnen beschikbaar, bijvoorbeeld het Nationaal Media Paspoort. Zulke leerlijnen kun je gebruiken als basis voor mediawijsheid in het curriculum. Kijk daarnaast voor welke onderwerpen er aanvullende onderwijsactiviteiten nodig zijn.
Zorg voor mediabewuste medewerkers
Hoe vertrouwd zijn de leerkrachten op uw school met digitale media? Weten ze wat er online speelt in de belevingswereld van hun leerlingen? En zijn ze zich bewust van hun eigen mediagebruik? Lesgeven in mediawijsheid vraagt om specifieke kennis en vaardigheden. Bied leerkrachten daarom regelmatig de mogelijkheid tot bij- en nascholing. Zo kunnen leerkrachten zich verdiepen in de mogelijkheden en valkuilen van internet en media. Of in hoe ze hun leerlingen leren om verstandig en gezond om te gaan met digitale media. Denk ook aan onderwerpen die te maken hebben met het thema’s Relaties en seksualiteit en Welbevinden, zoals grooming, sexting en pesten. Het is ook mogelijk om een opleiding tot mediacoach aan te bieden.
Heb je advies nodig over scholing op gebied van mediawijsheid? Neem dan contact op met een Gezonde School-adviseur.
Tip: pas eenvoudige tips toe voor snel effect
Leerkrachten en leerlingen worden ook mediabewuster door een aantal tips toe te passen in de les. Denk bijvoorbeeld aan de 20-20-2-regel. En zet het digibord uit wanneer het niet nodig is. Zo kunnen de ogen van leerlingen én leerkrachten af en toe ontspannen.
Informeer ouders en verzorgers
Veel ouders en verzorgers hebben vragen over het omgaan met het mediagebruik van hun kind. De meest gestelde vraag gaat over beeldschermtijd, maar deskundigen zijn het er inmiddels over eens dat we ouders en verzorgers moeten helpen om meer over de inhoud van het mediagebruik te praten met hun kind. Informeer ouders en verzorgers daarom, bijvoorbeeld via mailings over het lesprogramma en door ouderavonden te organiseren. Het is belangrijk dat leerkrachten daarbij aanwezig zijn en dat de school laat merken dat je gezond mediagebruik een taak vindt die ouders, verzorgers en school delen.
Deze tips en websites kun je meegeven aan ouders en verzorgers:
- De 20-20-2-regel: 20 minuten van dichtbij iets bekijken, zoals een scherm, moet volgens oogartsen worden afgewisseld met 20 seconden in de verte staren. In die 20 seconden kunnen de ogen even ontspannen. Daarnaast is het advies om kinderen minimaal twee uur per dag buiten te laten doorbrengen in verband met het nodige licht.
- Mediawijsheid.nl biedt tips voor gezond online bezig zijn en informatie over mediaopvoeding en gezondheid en media.
- Opvoeden.nl biedt ouders en verzorgers laagdrempelige informatie en tips voor het begeleiden van hun kind op het gebied van media en gezondheid. Denk hierbij aan onderwerpen als beeldschermgebruik en veiligheid online.
