Gezond opgroeien en daarmee een optimale kans hebben op een goede toekomst. Dat is niet voor elk kind in Nederland vanzelfsprekend. Waar je woont, in welk gezin je opgroeit en waar je naar school gaat, heeft invloed op de ontwikkeling van je gezondheidsvaardigheden. Al op veel plekken slaan scholen, gemeenten en GGD Gemeentelijke gezondheidsdienst (Gemeentelijke gezondheidsdienst)’en daarom de handen ineen om een gezonde leefstijl vanzelfsprekend te maken. Welke ingrediënten zijn er nodig voor een goede samenwerking?

1. Ontwikkel een gezamenlijke visie en ambitie

Soepel samenwerken gaat het beste als er vanuit een gezamenlijke visie en ambitie wordt gewerkt. Zorg er samen voor dat de visie en ambitie inspireren én concreet zijn. Wat willen jullie samen bereiken, hoeveel geld, tijd en kennis zijn jullie bereid te investeren? Een heldere, inspirerende ambitie verbindt, mobiliseert én committeert partijen. En het allerbelangrijkste? Zorg ervoor dat alle partijen – school, gemeente en GGD – samen eigenaar van de ambitie zijn.

2. Sluit aan bij de actualiteit in het onderwijs en de gemeente

Een goede ambitie is een urgente ambitie. Wanneer je inspeelt op een opgave die regionaal gevoeld wordt, is de kans op duurzame impact groter dan bij een losstaand project zonder urgentie. Zo heeft corona het mentaal welbevinden van leerlingen en studenten onder druk gezet, waardoor niet alleen scholen hier meer aandacht aan willen besteden, maar ook gemeenten, GGD’en en andere partijen.

3. Neem de tijd om elkaars werelden te leren kennen

Werk je samen, dan is spraakverwarring bijna onvermijdelijk. Zeker als je samenwerkt met partijen uit andere sectoren. Denk maar aan de verschillen in jargon, aanpak en kennis. Ze zorgen ervoor dat je veel van elkaar kunt leren, maar ook dat je vaak moet nagaan of jullie het wel over hetzelfde hebben. Wees daarom nieuwsgierig, vraag door, vat samen, en vraag dan nog een keer door. De wereld en taal van een ander begrijpen kost tijd, maar betaalt zich op langere termijn uit.

4. Heb oog voor elkaars belangen en motieven

Elke partij heeft haar eigen belangen. Het helpt als alle partijen het gezamenlijke belang van hun samenwerking zien en daar waarde aan hechten. Als je van een ander verwacht dat hij over zijn eigen belangen heen stapt, is de kans op een duurzame verbinding klein. Daarom moet de samenwerking ook alle partijen iets opleveren. Het helpt als de samenwerkende partijen erkennen dat er verschillende belangen zijn en daar heel expliciet het gesprek over voeren. Voer het gesprek over:

• maatschappelijke belangen (zoals de gezondheid van leerlingen);
• organisatiebelangen (bijvoorbeeld continuïteit, betaalbaarheid, imago, uitvoerbaarheid, werkdruk);
• en persoonlijke belangen en drijfveren van de betrokkenen (idealen, waarden, persoonlijke motieven).

5. Zorg voor bestuurlijk commitment

Bestuurders zijn niet alleen van belang aan het begin van de samenwerking, maar ook tijdens de samenwerking. Ze moeten zich kunnen vinden in de gezamenlijke visie en deze ook uitdragen naar externe partners en stakeholders, en bijvoorbeeld sponsoren. En ze moeten staan achter een duidelijke samenwerking en de inspanningen die daarvoor worden verricht. Zo staan alle neuzen dezelfde kant op, en worden misverstanden voorkomen.

6. Geef vorm aan de communicatielijnen

Elke samenwerkingspartner bestaat uit verschillende lagen: een strategische/bestuurlijke laag, een tactische/managementlaag, en een operationele/uitvoeringslaag. Die lagen moeten goed met elkaar communiceren, zowel binnen de eigen organisatie als daarbuiten met partners. Geef daarvoor de communicatielijnen vorm en zorg dat de lagen op tijd afstemmen met collega’s binnen het samenwerkingsverband.

7. Borg de samenwerkingsafspraken

Voor goede afstemming is het belangrijk dat mensen elkaar weten te vinden. De samenwerking en de samenwerkingsafspraken kunnen niet afhankelijk zijn van slechts enkele personen. Daarom is relationele borging belangrijk. Daarnaast wil je de samenwerking institutioneel borgen. Daarvoor helpt het om bijvoorbeeld samenwerkingsafspraken vast te leggen en om expliciete afspraken te maken over de overdracht bij de wisseling van personen.

8. Ga op zoek naar slimme verbindingen

Zoek samenwerkingen met externe partners, maar vergeet je eigen organisatie niet. Een integrale bril ontwikkelen begint met netwerken – extern én intern – om zicht te krijgen op wat er is en om te ontdekken waar kansen voor verbinding en versterking liggen. Een lokaal preventieakkoord kan een mooie rol hierin vervullen. Gebruik het om initiatieven en inspanningen aan op te hangen.

9. Streef naar ontschotting van budgetten

Ook op financieel vlak is verbinding nodig. Vaak zorgen kortlopende, losse subsidie- en stimuleringsregelingen ervoor dat er flink wordt ingezet op het behalen van bepaalde doelen. Daardoor blijft er weinig tijd over voor het ontwikkelen van duurzame relaties en het zoeken naar manieren om te borgen en integreren. Houd in het achterhoofd dat de tijdelijke gelden een aanjaagfunctie hebben (onderzoeken, opstarten, ontwikkelen), maar dat de daadwerkelijke initiatieven zoveel mogelijk uit langdurig beschikbare middelen bekostigd moeten worden.

10. Faciliteer een spin in het web

Integraliteit is van belang bij een goede samenwerking. Het is misschien ook wel de grootste uitdaging voor een goede samenwerking in een groot, complex en dynamisch speelveld. Een succesfactor die in veel van de praktijkverhalen terugkomt, is de spin in het web. Iemand die tijd en ruimte heeft gekregen om te netwerken, te verbinden, aan te jagen en overzicht te houden – en vooral iemand die hier ook echt energie van krijgt! Deze rol vereist een open mindset, buiten de kaders en opdracht kunnen denken, creatieve verbindingen kunnen leggen  en oprechte nieuwsgierigheid naar de partners waarmee je wilt samenwerken.

Tot slot

Deze tien ingrediënten zijn op zichzelf niet zoveel. Pas in combinatie met elkaar geven ze smaak aan een gezonde samenwerking. Net zoals sommige recepten, lijken ze misschien moeilijker dan ze werkelijk zijn. Veel werk je gaandeweg samen uit en veel ontwikkelt zich, met een beetje aandacht, vanzelf – net als tijdens het koken.