Weten jouw leerlingen waarom slaap belangrijk is voor hun concentratie, stemming en geheugen? Zorg dat slaap structureel aan bod komt in de lessen. Geef lessen over het belang van goede slaap en hoe je voor een goede nachtrust kunt zorgen. Neem de lessen en onderwijsactiviteiten over slaap op in het curriculum en het beleid. En bied docenten bij- en nascholing. 

• Lessen en activiteiten
  • Besteed in de lessen aandacht aan een goede nachtrust. Zo kun je leerlingen inzicht geven in het belang van goed slapen en in hun eigen slaapgedrag.  
  • Laat leerlingen onderzoeken wat hen helpt om beter te slapen. Wat gebeurt er met hen als ze niet goed hebben geslapen? En hoe vaak slapen ze goed? 
  • Er zijn nog geen erkende Gezonde School-activiteiten voor het thema Slaap. Lees bij Tips hieronder wat je kunt doen. 
  • Besteed aandacht aan het welbevinden van leerlingen. Laat leerlingen bijvoorbeeld ervaren hoe ze – zonder een beeldscherm – kunnen ontspannen en piekeren verminderen. Denk aan mindfulness, lezen, luisteren naar muziek of een podcast of het nemen van een bad. 
  • Zijn er leerlingen die niet lekker in hun vel zitten? Zet dan bijvoorbeeld erkende Gezonde School-activiteiten in, zoals Happyles en VRIENDEN. Of kijk eens wat je verder kunt doen aan het thema Welbevinden. 
  • Laat leerlingen werken aan hun studievaardigheden. Ze leren dan hun werk goed te verdelen en zitten niet tot ’s avonds laat aan hun huiswerk. En ze komen er bijvoorbeeld achter op welke momenten en op welke plek ze het beste huiswerk kunnen doen.
• Curriculum
  • Net zoals bij andere kennis en vaardigheden, werken onderwijsactiviteiten over slaap pas echt goed als ze structureel aan bod komen. 
  • Neem lessen over slaap op in het curriculum. Bijvoorbeeld bij biologie, verzorging of in de mentorlessen. 
• Schoolbeleid
  • Neem onderwijsactiviteiten over slaap op in het schoolbeleid en geef er uitleg bij. Waarom worden ze uitgevoerd en in welke leerjaren vinden ze plaats? 
• Bij-/nascholing
  • Bied docenten en andere medewerkers de mogelijkheid om een training te volgen over het belang van slaap en gezond slaapgedrag. Hiermee worden ze zich bewuster van de invloed van slaap op hun leerlingen en hun leerprestaties.  
  • Bij- en nascholing kan gegeven worden door een gezondheidsprofessional met kennis van slaapgedrag. 

Tips

• Zijn er leerlingen die niet lekker in hun vel zitten? Zet dan Happyles in. Dit is een Gezonde School-activiteit.
• Charge Your Brainzzz is een Gezonde School-activiteit bedoeld om het slapen van leerlingen te verbeteren. Met behulp van video’s, quizzen en slaapchallenges raken leerlingen bewust van het belang van goed slapen en de oorzaken van slecht slapen.
• Doe de SlaapChallenge van de Hersenstichting. In de SlaapChallenge gaan leerlingen met hun ouder(s) zes weken lang elke week een challenge aan. De onderwerpen van de challenges zijn stress en piekeren, bewegen, schermgebruik, een fijne werkplek, huiswerk en dromen. 

Breng periodiek het slaapgedrag van leerlingen in kaart. Zorg ervoor dat medewerkers slaapproblemen bij leerlingen kunnen herkennen. Leg afspraken vast. Werk samen om slaapproblemen te verhelpen.

• Periodiek onderzoek
  • Ontstaan er problemen rond slaap? Of zijn ze er misschien al? Daar kom je achter door onderzoek te doen.  
  • Breng bijvoorbeeld jaarlijks het slaapgedrag van leerlingen in kaart. Het is handig om de periodieke onderzoeken van de JGZ Jeugdgezondheidszorg (Jeugdgezondheidszorg) of GGD Gemeentelijke gezondheidsdienst (Gemeentelijke gezondheidsdienst) hiervoor in te zetten. Denk aan de vragenlijst Jij en Je Gezondheid van de JGZ.  
• Signaleren
  • Zorg ervoor dat medewerkers slaapproblemen bij leerlingen kunnen herkennen.  
  • Slaapproblemen zijn vaak te herkennen aan een gebrek aan concentratie, een slecht geheugen, weinig interesse, een slechte stemming en slaperigheid in de klas.  
• Oppakken
  • Zorg voor heldere afspraken. Wat gebeurt er als een probleem rond slaapgedrag wordt gesignaleerd? Wie beantwoordt vragen en wie signaleert en wie beoordeelt een probleem? Wanneer biedt de school hulp en welke hulp is dat?  
  • Leg de afspraken vast in een zorgprotocol. Denk ook aan een goede meldcode en zorg ervoor dat alle schoolmedewerkers het protocol kennen.  
  • Bespreek signalen rondom slaapgedrag met het zorgteam van de school.  
  • Denk aan het informeren van leerlingen en hun ouders en verzorgers bij lichte slaapproblemen.   
  • Werk samen om slaapproblemen te verhelpen. Denk hierbij aan de jeugdarts of huisarts. Die kan een leerling doorverwijzen naar bijvoorbeeld een praktijkondersteuner voor cognitieve gedragstherapie. Of een slaapcentrum of slaapoefentherapeut bij ernstige slaapproblemen. 

Tips

• Zet Slim Slapen in bij slaapproblemen. Slim Slapen is gericht op leerlingen vanaf 10 jaar, die moeite hebben met in slaap vallen, doorslapen en uitgerust wakker worden. Er zijn twee versies van Slim Slapen om leerlingen van hun slaapproblemen af te helpen: een groepsvariant en een online behandeling. 
• De Hersenstichting heeft tips om beter te kunnen slapen. Kijk eens bij de informatie over Slaap en jongeren.

Zorg dat slaap een vaste plek heeft in het schoolbeleid. Denk aan de indeling van de lessen, het verdelen van de studiebelasting en communicatiemomenten. En zorg dat hiervoor blijvend aandacht is. Betrek leerlingen en medewerkers hierbij. Borg taken en verantwoordelijkheden en evalueer je beleid ongeveer elke twee jaar.

• Beleid
  • Bedenk hoe jouw school wil bijdragen aan gezonde slaap van leerlingen en neem dit op in het beleid.  
  • Schoolregels, en het handhaven ervan, maken hier ook onderdeel van uit. 
• Indeling van het lesprogramma
  • Slaaptekort is vooral in de vroege ochtenduren van invloed op de schoolprestaties.  
  • Start daarom de dag bijvoorbeeld met gymles. Het liefst in de buitenlucht, zodat de leerlingen voldoende daglicht binnenkrijgen en goed wakker worden.  
  • Plan toetsen en examens aan het eind van de ochtend of in de middag. 
• Huiswerk
  • Zorg dat leerlingen niet tot ’s avonds laat aan hun huiswerk hoeven te zitten. Activiteit (mentaal of lichamelijk) kort voor het slapen zorgt namelijk voor een verhoogde alertheid, waardoor het moeilijker is om in slaap te vallen.  
  • Stem bijvoorbeeld de planning van toetsen af met collega’s. 
  • Leer leerlingen plannen, zodat ze op tijd en zonder stress hun werk kunnen doen. 
• Communicatiemomenten
  • Communiceer ’s avonds niet meer met leerlingen.    
  • Denk aan berichten over cijfers of roosterwijzigingen via Magister. Deze zorgen voor stress en verhoogde alertheid bij leerlingen, waardoor ze minder makkelijk in slaap vallen. 
• Betrekken en informeren
  • Betrek leerlingen, ouders, verzorgers en medewerkers bij de ontwikkeling van het beleid. Zo voelen meer mensen zich verantwoordelijk voor het slagen ervan.  
  • Leg uit waarom het beleid nodig is en zorg dat iedereen kan meedenken.  
  • Neem de regels en afspraken die jullie samen hebben opgesteld ook op in het beleid.
• Borgen
  • Omdat je elk jaar nieuwe leerlingen verwelkomt, blijft aandacht voor slaap nodig. Maak één medewerker verantwoordelijk voor het uitvoeren van het beleid. Stel bijvoorbeeld een medewerker aan als Gezonde School-coördinator. 
  • De Gezonde School-coördinator kan bij het verdelen van taken en verantwoordelijkheden denken aan:
    • Voorlichten over slaap en inzetten van passende onderwijsactiviteiten 
    • Organiseren van trainingen voor docenten en andere medewerkers.  
    • Informeren en betrekken van medewerkers, leerlingen, ouders en verzorgers.  
    • Verbeteren van de fysieke schoolomgeving.  
    • Signaleren van slaapproblemen bij leerlingen. 
    • Zorgen dat het beleid rondom slaap wordt uitgevoerd en geëvalueerd. 
• Evalueren
  • Evalueer elke twee jaar hoe het gaat. En pas het beleid aan waar nodig. Je kunt dan meteen kijken of het beleid nog aansluit bij nieuwe maatschappelijke ontwikkelingen.