Het is belangrijk op school aandacht te besteden aan relationele en seksuele vorming. Dit draagt bij aan een gezonde seksuele ontwikkeling van leerlingen en leert hen seksueel verantwoorde keuzes te maken. Aandacht voor seksualiteit en relaties op school leidt tot meer zelfbewuste, seksueel gezonde jongeren en een prettig en veilig schoolklimaat met minder schooluitval. De meeste jongeren in de leeftijd van 12 tot 25 jaar waarderen het dat ze op school informatie over seksualiteit en relaties hebben gekregen.  

Criteria om het themacertificaat te behalen

• Uw school maakt in het lesprogramma gebruik van (minimaal één) erkende Gezonde School-activiteit(en) rondom relaties en seksualiteit.
• Uw school besteedt in de lessen structureel aandacht aan relaties en seksualiteit.

  Toelichting: Met structureel bedoelen we dat het thema zowel minimaal één keer in de onderbouw als in de bovenbouw terugkomt en dat de school dit niet eenmalig doet.
  In de lessen over relaties en seksualiteit komen de volgende onderwerpen aan bod: lichamelijke ontwikkeling (o.a. puberteit), veilig vrijen (preventie ongewenste zwangerschap en preventie soaSeksueel overdraagbare aandoeningen), wensen en grenzen en seksuele grensoverschrijding en (acceptatie van) seksuele diversiteit.

• De onderwijsactiviteiten op het gebied van relaties en seksualiteit zijn vastgelegd.
• Uw school biedt docenten bij- of nascholing op het thema relaties en seksualiteit.
• Uw school informeert ouders dat het thema relaties en seksualiteit is opgenomen is in het lesprogramma.

Tips

• Sluit aan bij de leefwereld en interesses van leerlingen. Check of ze de weg weten naar de online vraagbaak over seksualiteit.
• Sta, voordat u met lessen over relaties en seksualiteit begint, stil bij uw eigen opvattingen over seksualiteit van jongeren.
• Werk in de lessen aan doelen op verschillende niveaus: kennis-, attitudevorming en vaardigheden.
• Zorg dat docenten van elkaar weten welke thema’s en lessen worden behandeld in welke leerjaren en leerniveaus.

Wat kunnen leerlingen op hun leeftijd?

Het 'leerplankader gezonde leefstijl' beschrijft voor diverse gezondheidsthema's wat leerlingen moeten weten, kunnen en doen. Gebruik dit leerplankader om uw eigen leerplan te structureren, keuzes te maken en om te zien wat leerlingen moeten kunnen en weten op hun leeftijd rond relaties en seksualiteit.

Citaten over het lespakket Lang leve de Liefde:

• ‘Je ziet dat het aansluit bij hun denkwereld. Ze gaan echt geïnteresseerd in het leerlingenmagazine bladeren’. – docent.
• ‘Ik ben nog niet bezig met seks, maar ik vind het toch interessant om dit te weten’. - leerling, 13 jaar.
• ‘Grenzen leren aangeven vind ik belangrijk. Als je iets niet wilt, dan moet je dat zeggen’. - leerling, 14 jaar.

Voorbeeld: aandacht voor seksualiteit

Het Nehalennia Stedelijke Scholengemeenschap heeft het thema seksualiteit en seksuele diversiteit al jaren hoog in het vaandel staan. De jury van SOASeksueel overdraagbare aandoeningen Aids Nederland is enthousiast over de vruchtbare samenwerking tussen GGDGemeentelijke gezondheidsdienst  en over de Gay Straight Alliance, een groep van leerlingen die zich ervoor inzet dat ook lesbische, homoseksuele, biseksuele of transgender-leerlingen zichzelf kunnen zijn op school. Vanwege de bijzondere inzet op het gebied van seksuele gezondheid heeft de Nehalennia Stedelijke Scholengemeenschap de eerste Lang Leve de Liefde Award gewonnen. 

Voorbeeld: lespakket Lang Leve de Liefde

Lang Leve de Liefde is een lespakket over liefde, relaties, veilig vrijen en seksualiteit voor de tweede klas van alle onderwijsniveaus van het voortgezet onderwijs: het praktijkonderwijs, vmboVoorbereidend middelbaar beroepsonderwijs (vmbo) , havoHoger algemeen voortgezet onderwijs  en vwoVoorbereidend wetenschappelijk onderwijs . U werkt aan de kennis, maar ook aan de houding en de vaardigheden van de leerlingen.

Voorbeeld: Wat doe jij? Wensen en grenzen in de liefde

'Wat doe jij? Wensen en grenzen in de liefde' zijn lessen die onbedoelde zwangerschap bij jongeren wil voorkomen. In de lessen, uitgevoerd door een gastdocent, is aandacht voor relaties, seksuele integriteit, anticonceptiegebruik en (jong) ouderschap. Jongeren oefenen met vaardigheden om hun wensen en grenzen aan te geven.

Problemen op het gebied van seksualiteit en relaties zijn niet altijd direct zichtbaar. Het is daarom belangrijk te letten op mogelijke signalen en daar ook een signalerings- en verwijsstructuur voor te hebben. 

Criteria om het vignet te behalen

• Uw school heeft inzicht in hoe het met leerlingen gaat rond relaties en seksualiteit. 

  Toelichting: Denk bijvoorbeeld aan de periodieke onderzoeken die de Jeugdgezondheidszorg (JGZJeugdgezondheidszorg) / GGDGemeentelijke gezondheidsdienst  op school uitvoert. 

• Signalen m.b.t. relaties en seksualiteit worden besproken in een bestaand zorgteam van school.

  Toelichting: Elke school is wettelijk verplicht om een heldere ondersteuningsstructuur te hebben, waarvan een zorgteam, zorg- en adviesteam (ZATZorg- en adviesteam (ZAT) Een zorg- en adviesteam is een multidisciplinair team, waarin professionals die zorg en ondersteuning bieden aan leerlingen en hun ouders, samenwerken met scholen om problemen van die leerlingen op te lossen. URL: http://www.zat.nl ) of multidisciplinair overleg deel uit maken. De vraag is of problemen of zorgen rondom dit specifieke thema gekoppeld worden aan deze bestaande ondersteuningsstructuur.
  Bij vragen en problemen denk aan: ongeplande zwangerschap, soaSeksueel overdraagbare aandoeningen, seksueel misbruik, loverboys, vrouwenhandel, grensoverschrijding, seksuele problemen, ruilseks, sexting, problemen seksuele oriëntatie, homonegatief gedrag, uithuwelijking/eer gerelateerd geweld.

• De school informeert leerlingen en ouders bij wie zij terecht kunnen voor vragen/hulp rond relaties en seksualiteit en pakt signalen op.

Tips

• Denk bij monitoring aan gebruik van Testjeleefstijl, of vragenlijst regionale gezondheid EMOVO, Jeugdmonitor, jij en je gezondheid, Gezond leven, check het even! of (regionale) gegevens Seks onder je 25e.
• Maak voor het signaleren gebruik van ZAT-teams, docenten, zorgcoördinatoren, mentoren, studieloopbaanbegeleiders, vertrouwenspersonen en schoolmaatschappelijk werkers.
• Denk bij vragen en problemen ongewenste zwangerschap, soa, seksueel misbruik, loverboys, vrouwenhandel, grensoverschrijding, seksuele problemen, ruilseks, sexting, problemen seksuele oriëntatie, homonegatief gedrag, uithuwelijking/eergerelateerd geweld.
• Problemen op het gebied van seksualiteit en relaties zijn niet altijd direct zichtbaar. Voorbeelden van signalen dat er iets aan de hand is: concentratieproblemen; spijbelen; zeer meegaand of juist opstandig gedrag; neiging tot isoleren; angstige reacties (bijvoorbeeld schrikreactie bij aanraken); lichamelijke klachten (bijvoorbeeld hoofdpijn).

Het bevorderen van een gezonde ontwikkeling op relaties en seksualiteit bestaat uit een wisselwerking tussen de fysieke en sociale omgeving en het gedrag van de leerlingen en medewerkers.

Criteria om het vignet te behalen

• A. Uw school heeft praktische maatregelen getroffen om de veiligheid op het gebied van relaties en seksualiteit op school te bevorderen.

  Toelichting: Denk bijvoorbeeld aan maatregelen zoals verlichting van de fietsenstalling en beveiliging tegen loverboys.

• B. Uw school betrekt leerlingen bij activiteiten rond het thema relaties en seksualiteit.
• C. Uw school betrekt andere organisaties bij activiteiten rond het thema relaties en seksualiteit.

  Toelichting: Denk hierbij bijvoorbeeld aan samenwerking met externe partijen bij de organisatie of invulling van lessen en projectweken of rondom doorverwijzing van leerlingen. 

Tips

• Denk ook aan een goede verlichting op de wegen van en naar de school toe; bespreek dit samen met uw gemeente.
• Installeer condoomautomaten in de school. 
• Bespreek samen met de leerlingen wat zij een veilig schoolklimaat vinden en stel samen gedragsregels over de sociale omgang op.
• Betrek ouders actief en geef informatie aan ouders over hoe zij met hun puber over seksualiteit kunnen praten.
• Gebruik een informatiefolder voor ouders of verspreid deze als voorbereiding op een ouderavond.
• Vermeld in uw beleid de regels en afspraken die u hebt gemaakt binnen de school en met ouders en breng de ouders hiervan op de hoogte.

Een school breed beleid op seksualiteit draagt bij aan preventie van seksueel riskant gedrag en bevordert een gezonde seksuele ontwikkeling van leerlingen. Dat kan bijdragen aan een veilig schoolklimaat, waarin leerlingen zich op een veilige en gezonde manier seksueel ontwikkelen.

Criteria om het vignet te behalen

• A. Het thema relaties en seksualiteit maakt onderdeel uit van het schoolbeleid.
• B. Uw school heeft gedragsregels over hoe zij wil bijdragen aan gezondheid, veiligheid en gezond gedrag rondom relaties en seksualiteit.
• C. Uw school informeert leerlingen en ouders over het beleid en de gedragsregels rondom het thema relaties en seksualiteit.
• D. Het beleid en de gedragsregels worden geëvalueerd.
• E. Uw school heeft de coördinatie van het thema relaties en seksualiteit belegd.

Tips

• Op seksuelevorming.nl vindt u tips hoe u relaties en seksualiteit structureel een plek in het beleid van uw school kunt geven. 
• Bekijk de voorbeelden over wat u kunt opnemen in het beleid.