Roken, alcohol en drugs: voor leerlingen zijn ze erg schadelijk. Hun brein is namelijk nog in ontwikkeling en daardoor extra kwetsbaar. Ook kan het gebruik van middelen problematisch worden en leiden tot verslaving. Vooral cluster 4-leerlingen lopen een groter risico daarop. Het is dus, zeker in het speciaal onderwijs, belangrijk om roken en alcohol- en drugsgebruik door leerlingen te voorkomen en te ontmoedigen. Hoe je dat voor elkaar krijgt? Door te werken aan Schoolomgeving, Signaleren, Beleid en in het vso ook aan Educatie. Is jouw school goed bezig, dan kun je dat laten zien door het themacertificaat Roken en alcohol of Roken, alcohol- en drugspreventie te behalen.
Wat levert werken aan roken, alcohol- en drugspreventie op?
Fysieke en mentale gezondheid
Het draagt bij aan hun fysieke en mentale gezondheid. Als leerlingen gebruik van middelen als tabak, alcohol en drugs vermijden, voorkomen ze schade aan hun brein. Zulke schade kan leiden tot verandering in karakter of gedrag.
Mentale weerbaarheid
Leerlingen die niet roken, niet drinken en geen drugs gebruiken, voelen zich vaak fitter en zitten beter in hun vel. Dit vergroot nog eens de mentale weerbaarheid tegen verleidingen als roken en alcohol- en drugsgebruik.
Medicatie
Het kan problemen met medicatie voorkomen. Dit geldt vooral voor leerlingen in cluster 4. De combinatie van medicatie, alcohol en drugs kan namelijk bijwerkingen opleveren, zoals een verhoogde hartslag en bloeddruk. Ook kan alcohol de bijwerkingen van de medicatie zelf versterken.
Uitstellen en voorkomen
Het helpt middelengebruik zo lang mogelijk uit te stellen en te voorkomen. Hoe vroeger jongeren starten met verslavende middelen, hoe vaker ze blijven gebruiken en hoe groter de kans op verslaving.
Tip: hoe staat jouw school ervoor?
Check met de overzichtelijke themascan snel hoe ver jouw school al is met het thema Relaties en seksualiteit. Hoe meer stellingen je kunt afvinken, hoe beter.
Wat kun je doen om leerlingen te helpen?
De ene leerling komt eerder in aanraking met sigaretten, alcohol of drugs dan de andere. Dat kan thuis zijn, op straat, online of op andere plekken. De persoonlijke situatie speelt ook een rol, vooral bij leerlingen met ernstige psychische stoornissen en gedragsproblemen die cluster 4-onderwijs volgen. Zij groeien vaker op in gezinnen waarvan de ouders kampen met psychische problemen of verslaving. Daardoor lopen ze een groter risico op problematisch gebruik, waaronder verslaving.
Problematisch gebruik kan leiden tot slechtere schoolprestaties, verzuim of schooluitval. Daarom is het nuttig dat de school leerlingen helpt om zo lang mogelijk weg te blijven van verslavende middelen. En om ze te leren hoe ze hier verantwoord mee omgaan. Doe dit op een manier die past bij jouw leerlingen in het so of vso.
Zo kun je helpen in het so
- Neem een heldere visie op roken en alcohol op in het schoolbeleid. Werk met duidelijke regels in en rondom school voor zowel leerkrachten als ouders, verzorgers en leerlingen.
- Wees alert op problematisch middelengebruik, bijvoorbeeld in de omgeving, en schakel bij problemen op tijd hulp in. Denk hierbij aan professionals van de lokale instelling voor verslavingszorg en/of het wijkteam. Laat het hele schoolteam meewerken aan het signaleren van problemen en zorgen.
- Betrek ouders en verzorgers van leerlingen om het gebruik van verslavende middelen zo lang mogelijk uit te stellen en te voorkomen.
- Versterk de sociaal-emotionele vaardigheden van leerlingen door aan hun welbevinden te werken. Dat helpt om later minder snel verleid te worden door roken en alcohol.
- Geef als medewerker samen met collega’s het goede voorbeeld. Stimuleer ouders en verzorgers dit ook te doen.
Zo kun je helpen in het vso
- Besteed in de lessen aandacht aan de risico’s van roken, alcohol en drugs, zodat leerlingen een gezonde houding krijgen ten opzichte van middelengebruik. Bij sommige leerlingen kan gekozen worden voor Gezonde School-activiteiten die gericht zijn op het individu.
- Neem een heldere visie op roken, alcohol en drugs op in het schoolbeleid.
- Wees alert op problematisch middelengebruik en schakel bij problemen op tijd hulp in. Denk hierbij aan professionals van de lokale instelling voor verslavingszorg. Laat het hele schoolteam meewerken aan het signaleren van problemen en zorgen en zorg dat het personeel in staat is het gesprek aan te gaan met de leerlingen én de ouders en verzorgers.
- Betrek ouders en verzorgers van leerlingen om het gebruik van verslavende middelen zo lang mogelijk uit te stellen en te voorkomen of te ontmoedigen.
- Geef als medewerker samen met collega’s, ouders en verzorgers het goede voorbeeld.
Tip: zet Gezonde School-activiteiten in
Wil je in het vso aan de slag met lessen over roken, alcohol of drugs? Kijk voor informatie over Gezonde School-activiteiten bij Educatie.
Aanpak en ondersteuning
Werk voor een effectieve aanpak aan Schoolomgeving, Signaleren en Beleid. Per pijler lees je wat er nodig is om de Gezonde School-aanpak toe te passen. In het vso kun je ook werken aan Educatie. Voor leerlingen in de basisschoolleeftijd is dit nog niet nodig. Waarom lees je bij Educatie.
Wil je hulp bij het uitvoeren van de Gezonde School-aanpak? Neem contact op met de Gezonde School-adviseur van jouw regionale GGD (Gemeentelijke gezondheidsdienst ) voor advies en ondersteuning.
Ook handig
- Helder op school helpt scholen aandacht te besteden aan het voorkomen van roken en alcohol- en drugsgebruik.
- Alcoholinfo.nl voor informatie over alcoholgebruik en de effecten daarvan.
- Rokeninfo.nl voor informatie over roken en de effecten daarvan.
- Drugsinfo.nl voor informatie over roken dat is gericht op leerlingen.
- Helderopvoeden.nl met opvoedtips voor ouders en verzorgers met pubers.
- Opvoeden.nl geeft ouders en verzorgers informatie en tips.
Deze pagina is tot stand gekomen in samenwerking met het Trimbos-instituut.