Leerlingen zijn continu in ontwikkeling. Door fundamentele levensvaardigheden op te doen op sociaal-emotioneel gebied, kunnen ze beter hun identiteit ontwikkelen, relaties opbouwen en omgaan met verwachtingen. Weet je van je leerlingen hoe het gaat met hun sociaal-emotionele ontwikkeling? Kunnen leraren problemen op het gebied van welbevinden signaleren en bespreken? Helpt de school leerlingen en hun ouders en verzorgers bij vragen over welbevinden? Effectief werken aan welbevinden vraagt ook om signalering. Hoe pak je dat aan?
Doe periodiek onderzoek bij leerlingen
Ontstaan er problemen of zorgen rond welbevinden? Of zijn ze er misschien al? Daar kom je achter door regelmatig onderzoek te doen. Kijk bijvoorbeeld naar wat je per leeftijdscategorie mag verwachten van een leerling op het gebied van sociaal-emotionele ontwikkeling en formuleer doelen en acties op basis van de uitkomsten uit het onderzoek. Bedenk wel dat iedere leerling uniek is. Niet elke leerling zal dus precies aan de beschrijving voor zijn of haar leeftijdscategorie voldoen, met name in het speciaal onderwijs. Dat is ook niet. Worden er vragenlijsten gebruikt voor onderzoek? Zorg er dan voor dat ze begrijpelijk zijn voor alle leerlingen.
Om de sociaal-emotionele ontwikkeling van leerlingen te volgen, kan het handig zijn om een leerlingvolgsysteem te gebruiken. Kies er een die past bij jouw school en waar de leraren goed mee uit de voeten kunnen. De Gezonde School-adviseur kan hierbij helpen.
Tip: bekijk en deel het filmpje Mo telt mee
Wat voor problemen kunnen leerlingen zoal hebben? En welke rol speelt signaleren hierbij? Het filmpje Mo telt mee geeft antwoord – handig om te delen met collega’s in het so.
Reageer adequaat
Tijdig en adequaat reageren begint met vroeg signaleren van problemen bij leerlingen, zoals pesten, angst, eenzaamheid, depressie of andere negatieve gevoelens. Houd daarom laagdrempelig contact met leerlingen. Dan heb je een beter beeld van hun welbevinden.
Zorg dat medewerkers de juiste kennis en vaardigheden hebben om problemen te herkennen en hierop te reageren. Denk hierbij ook aan aanbod voor nieuwe medewerkers. Bespreek regelmatig met collega’s wat iedereen nodig heeft om dit soort situaties te signaleren en bespreekbaar te maken. Is er een training nodig? Denk aan een training in het herkennen en bespreken van pesten, depressie, wanhoop en zelfmoordgedachten, omgaan met lastig en grensoverschrijdend gedrag of traumasensitief lesgeven. Ook klassenmanagement en signaleren van huiselijk geweld zijn zinvolle onderwerpen voor trainingen. Neem contact op met de Gezonde School-adviseur voor de mogelijkheden.
Tip: zet Gezonde School-activiteiten slim in
Ken je sociaal teruggetrokken leerlingen? Zitten er veel faalangstige leerlingen in de klas? Of signaleer je een ander probleem, zoals bij leerlingen die last hebben van de scheiding tussen hun ouders? Dan kun je een passende Gezonde School-activiteit inzetten.
Zorg dat signalen worden opgepakt
Hoe zorg je ervoor dat de school continu signalen oppakt? Dit kun je doen:
- Zorg voor duidelijke afspraken. Wat doet jouw school bij een probleem rond welbevinden? Wie signaleert, beoordeelt en pakt op? Wanneer biedt de school hulp en welke hulp is dat? Een beslisboom kan hierbij helpen.
- Leg de afspraken vast in een zorg- of ondersteuningsprotocol en zorg ervoor dat alle schoolmedewerkers het protocol kennen en naleven.
- Bespreek signalen rondom de sociaal-emotionele ontwikkeling van leerlingen met het zorgteam van de school. In dit team zitten bijvoorbeeld de schoolmaatschappelijk werker, leerplichtambtenaar en de intern begeleider. Werk je op een ISK? Lees dan de informatie over ISK’s en zorg.
- Bied extra ondersteuning aan leerlingen die dat nodig hebben. Denk aan trainingen over faalangst, assertiviteit, zelfvertrouwen, weerbaarheid of sociale vaardigheden. Hiervoor kun je samenwerken met het ZAT (Zorg- en adviesteam (ZAT) Een zorg- en adviesteam is een multidisciplinair team, waarin professionals die zorg en ondersteuning bieden aan leerlingen en hun ouders, samenwerken met scholen om problemen van die leerlingen op te lossen. URL: https://www.zat.nl ) en ketenpartners, zoals de jeugdgezondheidszorg, de jeugdverpleegkundige, de jeugdarts en wijkteams voor gemeentelijke jeugdhulp.
- Weet wie je kun contacteren bij problemen of zorgen rond een leerling. Denk aan de ouders, verzorgers of anderen in het netwerk van de leerling.
Tip: lees meer over signalen herkennen
Meer informatie over signaleren in het so vind je in de handreiking Sociaal emotionele problemen tijdig signaleren in het primair onderwijs.
Tip: zet Rondom Jong in tegen depressie
Wil je samenwerken met de keten om depressie onder leerlingen in het vso te voorkomen of verhelpen? Kijk dan eens bij Rondom Jong. Met deze wegwijzer staan de stappen die leerlingen met depressieve klachten kunnen zetten centraal. Zo kun je per stap zien hoe je leerlingen kunt helpen en wanneer het handig is om anderen daarbij te betrekken.
Informeer leerlingen, ouders en verzorgers
Bij wie kunnen leerlingen, ouders en verzorgers terecht voor vragen of hulp op het gebied van welbevinden? Het is aan te raden iemand binnen de school aan te stellen als aanspreekpunt. Als leerlingen, ouders en verzorgers weten wie het aanspreekpunt is, wordt de kans kleiner dat problemen blijven bestaan of erger worden. Informeer leerlingen en ouders bijvoorbeeld via:
- een voorstelronde van het aanspreekpunt bij alle groepen;
- de schoolwebsite of het leerlingen- en ouderportaal;
- rapportbesprekingen en tienminutengesprekken.
Zorg voor het welbevinden van medewerkers
Leraren die niet lekker in hun vel zitten, kunnen er ook niet goed zijn voor hun leerlingen. Dat geldt ook voor medewerkers die niet voor de klas staan. Houd daarom in de gaten hoe het gaat met je collega’s. Je kunt ervoor kiezen om elke drie jaar een medisch onderzoek te houden onder leraren om dit in kaart te brengen. Hiermee voldoet de school meteen aan een verplichting vanuit de Arbowet.
Deze pagina is tot stand gekomen in samenwerking met het Trimbos-instituut en Pharos.