De gouden stap in het primair onderwijs

Werken aan een gezonde leefstijl van leerlingen is een voortdurend proces. Juist wanneer een school goed bezig is met één of meerdere thema’s en zowel medewerkers als leerlingen zich hiervoor inzetten, is het belangrijk om er blijvend aandacht voor te houden en zo de thema’s verder te verstevigen. Op deze manier zorg je voor een goede borging en blijven de thema’s onderdeel van onder andere het lesprogramma, het schoolbeleid, de signaleringsstructuur en de schoolomgeving. Ook wanneer er jaren zijn verstreken of de werkgroep uit andere medewerkers bestaat.

De gouden stap bestaat uit:

• verdieping zoeken binnen thema’s
• verbinding en verbreding zoeken met andere thema’s

Zoek verdieping binnen thema’s

Verstevig de aandacht voor Gezonde School door te verdiepen op één of meerdere gezondheidsthema’s. Zo kan jouw school meer resultaat behalen. Bovendien kun je hierdoor beter inspelen op de wensen en behoeften van de leerlingen en medewerkers en extra aandacht besteden aan leerlingen in een maatschappelijk kwetsbare situatie.

Zoek verdieping binnen het thema van jouw schoollocatie per pijler:

• ideeën voor verdieping op de pijler Educatie
• ideeën voor verdieping op de pijler Schoolomgeving
• ideeën voor verdieping op de pijler Signaleren
• ideeën voor verdieping op de pijler Beleid

Educatie

• Organiseer een teamtraining om collega's nieuwe kennis en vaardigheden aan te leren op gebied van het thema. Raadpleeg hiervoor de kennispartners van Gezonde School of de Gezonde School-adviseur van jouw school.
• Organiseer gastlessen in samenwerking met lokale en landelijke organisaties.
• Breid educatieve activiteiten uit en plan meer activiteiten in door het hele studiejaar. Bekijk voor inspiratie de verschillende Gezonde School-activiteiten voor het primair onderwijs.
• Gebruik actualiteiten en maatschappelijk relevante onderwerpen om extra verdieping te geven aan het thema.
• Kijk of je het thema terug kunt laten komen in verschillende lessen.
• Volg de post-hbo-opleiding Specialist Sportieve en Gezonde School.
• Schaf extra educatieve materialen aan.

Bij christelijke basisschool de Hoeksteen in Barendrecht maakt een beweegcoach deel uit van het onderwijsteam. Deze coach heeft een eigen specialisatie: Kinderen uitdagen om te bewegen en sporten. De volgende stap naar verdieping? Hij is bezig om bewegend leren een structurele plek te geven in het lesaanbod en voert orienterende gesprekken met aanbieders van freerunnen, judo, karate en krav maga. Meer weten? Lees Wat doet een beweegcoach op school?

• Betrek de leerlingen actief en geef ze een rol in de organisatie en uitvoer van het thema.
• Organiseer een ouderavond over het thema om ouders te informeren en betrekken. Hierdoor zijn ouders op de hoogte en creeer je extra draagvlak voor het thema.
• Haak aan bij bestaande initiatieven en gebruik de expertise van partijen in jouw gemeente. Blijf alert op de actualiteit en een veranderende omgeving, zoals gewijzigd gemeentelijk beleid. Tip: vraag de Gezonde School-adviseur wat er speelt in jullie regio.
• Zet themadagen en -weken in voor meer zichtbaarheid en betrokkenheid.
• Maak ook gebruik van de fysieke omgeving voor meer zichtbaarheid.

Het OBS Hannie Schaft in Zandvoort brengt verdieping aan het thema Voeding door gebruik te maken van activiteiten en initiatieven in de schoolomgeving. Zo brachten de leerlingen een bezoek aan een imker in het dorp en organiseerde de school samen met een lokale supermarkt een wedstrijd voor de gezondste traktatie. Meer weten? Lees Samenwerken met de buurt voor voedseleducatie. 

• Bevorder de deskundigheid van schoolmedewerkers op het gebied van signaleren met een training.
• Blijf op de hoogte van hoe jullie leerlingen ervoor staan. Gebruik hiervoor de Gezondheidsmonitor Jeugd van de GGD.
• Blijf alert op leerlingen in een maatschappelijk kwetsbare situatie of leerlingen die extra aandacht verdienen: waar hebben zij behoefte aan?

Werkt jouw school aan het thema Relaties en seksualiteit? Ga aan de slag met de Gezonde School-activiteit het Vlaggensysteem. Door medewerkers te trainen in het werken hiermee kan jouw school seksueel grensoverschrijdend gedrag onder leerlingen beter signaleren.

• Evalueer jaarlijks het beleid.
• Actualiseer jullie visie en leg deze vast in het schoolplan.
• Leg nieuwe ontwikkelingen binnen de school vast.

De Verbinding in Nijmegen greep corona aan om het traktatiebeleid te veranderen. Zij wilden de automatische koppeling tussen feest en eten doorbreken. Toen ze weer opengingen bleven ze verjaardagen vieren. Maar in plaats van iets lekkers, worden de leerlingen nu getrakteerd op een leuke activiteit. Meer weten? Lees Geen traktaties, wel feest.

De thema's van Gezonde School dragen gezamenlijk bij aan dezelfde doelen. Door aan meerdere thema’s tegelijk te werken vergroot je de inzet op deze doelen en versterk je het effect van Gezonde School. Denk bijvoorbeeld aan doelen zoals:

• Leerlingen weerbaar maken en leren om gezondere keuzes te maken.
• Creëren van een gezonde omgeving zodat gezond gedrag gemakkelijk wordt.
• Signaleren van gezondheidsgedragingen van de leerlingen.
• Vastleggen van een gezonde leefstijl in het schoolbeleid.
• Aanleren van gezonde gewoontes.
• Creëren van een optimale leeromgeving door een prettige sfeer en een veilig schoolklimaat.

Wanneer je bijvoorbeeld ongezonde eetgewoontes signaleert bij leerlingen is het voor de hand liggend om meer aandacht te besteden aan het thema Voeding. Maar je kunt ook nagaan of de leerlingen goed slapen, hoe het staat met hun welbevinden en of ze voldoende ontspannen. Hieruit kan blijken dat leerlingen zich niet vitaal voelen door een slecht slaapritme, waardoor ze eerder grijpen naar ongezonde voeding voor een snelle opkikker. Zo zie je dat de thema’s Slaap en Welbevinden samenhangen met Voeding en kun je actie ondernemen om met het ene thema het andere te versterken.

Breng raakvlakken met andere thema's in kaart

Hoe zoek je de verbinding en verbreding naar andere thema's nu op? In de praktijk zijn er veel raakvlakken tussen thema’s. Ga samen met de werkgroep aan de slag voor jouw school door in kaart brengen waar deze raakvlakken zitten. Doe dit overzichtelijk aan de hand van de vier pijlers en ontdek welke huidige activiteiten en afspraken ook invloed hebben op andere thema's. Zo weet je:

• welke activiteiten bijdragen aan andere thema's;
• welke activiteiten je kunt aanpassen of extra aandacht verdienen om de verbinding met andere thema’s te versterken;
• welke activiteiten je kunt ondernemen om te verbreden naar een ander thema.

• Jouw school maakt binnen de pijler Educatie bijvoorbeeld gebruik van de Gezonde School-activiteit De Gezonde Basisschool van de Toekomst. Dan kun je in kaart brengen hoe deze activiteit bijdraagt aan de thema’s Voeding en Welbevinden.
• Daarnaast zet je in op het signaleren van motorische achterstanden en ga je na of leerlingen voldoende bewegen voor de pijler Signaleren. Bepaalde signalen, zoals het hebben van weinig energie, hebben ook raakvlakken hebben met andere thema’s, zoals Slaap en Voeding.
• Bovendien stel je vast dat het beleid voor het thema Bewegen en sport toe is aan vernieuwing. Kijk binnen de pijler Beleid of er afspraken en regels zijn die óók te maken hebben met thema’s zoals Welbevinden, Natuur en milieu en Voeding. En leg in het nieuwe beleid de verbinding tussen de thema’s met onderwerpen als samen sporten, leerprestaties, buitenlessen en sportdagen.
• Het in kaart brengen van de raakvlakken en verbindingen tussen deze thema’s op de verschillende pijlers kan voor jouw school een begin zijn om te verbreden naar een volgend thema, bijvoorbeeld Voeding. Door jullie inzet op de pijler Schoolomgeving uit te breiden met de aanleg van een moestuin werk je ook op het thema Voeding toe naar een integrale aanpak (op alle vier de pijlers). En verstevig je het werken aan een gezonde leefstijl op jouw school.  

Meer dan 40 procent van de Gezonde Scholen heeft twee of meer themacertificaten behaald. Dat is niet voor niets. Wanneer een schoollocatie aan meerdere thema’s werkt en dat op alle vier de pijlers van Gezonde School doet, is het effect op een gezonde leefstijl groter bij studenten.

In de kaart met Gezonde Scholen kun je zien welke scholen het vignet Gezonde School hebben behaald. Je kunt ook per school bekijken welke themacertificaten er behaald zijn. Zo zie je bijvoorbeeld welke combinaties van thema’s er in de regio van jouw schoollocatie worden gemaakt.

Naar de kaart met Gezonde Scholen