6 tips voor betere hygiëne op school

Hygiëne is voor iedereen belangrijk, bijvoorbeeld om ziektes te voorkomen. In een schone omgeving voelen mensen zich prettiger. Voor scholen zijn er twee zaken rond hygiëne heel belangrijk, volgens Thijs Veenstra, coördinerend beleidsadviseur bij het Landelijk Centrum Hygiëne en Veiligheid (LCHV), onderdeel van het RIVM. “Allereerst is een school een plek waar veel mensen bij elkaar komen. Hierdoor kunnen infectieziekten zich makkelijk verspreiden. Daarom zijn er hygiënerichtlijnen. Daarnaast zijn kinderen lerend; hygiënisch gedrag is iets wat hen ook op school geleerd moet worden. Daar liggen veel kansen om te zorgen dat zij de basale regels rond hygiëne kunnen uitvoeren.” 

Ziektes heersen er altijd, ook bij de jongste leerlingen. Los van het feit dat ziektes worden overgedragen als mensen bij elkaar zijn, kan het gedrag van kinderen ook verspreiding in de hand werken.

"Hygiënisch gedrag is iets wat leerlingen ook op school geleerd moet worden"

Immuun voor ziekte?

De grootste misvatting over hygiëne is volgens de Thijs dat hoe meer je in aanraking komt met ziektes, hoe beter je immuunsysteem werkt. “Dat is maar gedeeltelijk waar. Het is ook niet goed om onnodig vaak met ziekmakende micro-organismen in aanraking te komen. Je krijgt wel immuniteit door ermee in aanraking te komen, maar vaak ziek zijn is niet gezond. Aan de andere kant is te schoon zijn ook niet goed, maar ik heb niet de indruk dat dit weleens het geval is bij kinderen.” 

Het grootste probleem op scholen lijkt het feit dat er te weinig capaciteit en middelen zijn voor een goede schoonmaak. “Dat zorgt bijvoorbeeld voor vieze toiletten, waardoor kinderen niet naar de wc willen of durven. Dit horen we ook van artsen. Hierdoor willen ze dan alleen thuis naar de wc, en dat kan problemen geven. Het is ongezond en schadelijk om de hele dag niet naar de wc te gaan.” 

Thijs heeft vier tips voor scholen om snel en eenvoudig de hygiëne op school te verbeteren

“Handen wassen na de wc is gedrag dat je kunt aanleren. Hang visuele materialen zoals posters op in de wc, die kinderen hieraan helpen herinneren. Het is ook goed om er vervolgens regelmatig aandacht aan te besteden. Bijvoorbeeld met een Handenwasdag. Hier is online leuk materiaal voor te vinden. Zo ook over hoe je goed je handen wast. Bijvoorbeeld met het instructiefilmpje van het RIVM. Het moet immers wel iets uithalen. Het aanleren van gedrag gaat overigens niet alleen over handen wassen, maar ook over bijvoorbeeld hoesten en niezen in de elleboog. Met visuele herinneringen kan je kinderen hierop blijven wijzen.”

2. Leer leerlingen meer over bacteriën en virussen

“Vertel leerlingen in een biologieles dat we in een wereld leven van bacteriën en virussen en dat dit geen probleem is, maar dat deze zich wel kunnen verspreiden. Een verkoudheid kan overspringen, maar dit is te beïnvloeden door handen te wassen en in de elleboog te niezen. Als je de oudere leerlingen hier meer over leert, snappen ze waar het over gaat en waarom het belangrijk is. Soms bezoeken scholen Micropia in Amsterdam, om zo meer te leren over micro-organismen.”

3. Laat leerlingen de sociale norm uitdragen

“Hang iets in de wc op, bijvoorbeeld een bord of een vel papier. Zo kunnen kinderen opschrijven of met een sticker kenbaar maken dat de toiletten vies zijn. Hang een bordje aan de deur met een groene en een rode kant, zodat ze deze kunnen omdraaien. De sociale norm moet zijn dat ze niet te vies zijn. Door dit onder de aandacht te brengen, kan dit ook een effect hebben op de kinderen. Zij zijn immers ook degenen die het toilet vies maken. Maak je een schoon toilet tot iets belangrijks, dan is er mogelijk ook een effect te zien in het gedrag.”

4. Plan een leuke les over hygiëne in

“Er zijn online heel veel leuke dingen te vinden om een les te maken over hygiëne. Lesprogramma’s met filmpjes en spelletjes bijvoorbeeld. Het loont om hier als school gebruik van te maken. Maar ook fysieke lessen kunnen heel interactief en nuttig zijn. Maak bijvoorbeeld gebruik van het lesmateriaal van de Poetsbus, een Gezonde School-activiteit.  De Poetsbus is een Amerikaanse schoolbus omgebouwd tot mobiele mondhygiënistenpraktijk. Het project kinderen uit groep 1 tot en met  8 en hun ouders en verzorgers op verschillende manieren de nodige kennis aan om gaatjesvrij op te groeien. Het project bestaat uit klassikale lessen en individuele poetsbusbezoeken om een bewustwording over het eigen gebit te creëren. Zo maak je het onderwerp leuk en levendig. Dat is het van zichzelf immers niet echt. En zoek voor oudere kinderen naar meer context: hoe werkt het?”

Als extra tip adviseert Veenstra om ook het verkoudheidsseizoen te benoemen in de klas. “Maak daar bijvoorbeeld nog een klein thema van, om ze hierop te wijzen.”

5. Check: zijn er voldoende voorzieningen?

Het kan ook zinvol zijn om te kijken naar het faciliteren van meer mogelijkheden om handen te wassen. “Met een extra wastafel bijvoorbeeld, zodat kinderen niet te lang in de rij hoeven te staan. Het kan ook lonen om een wastafel in de klas te hebben, en niet alleen op het toilet.”

6. Geef tips mee voor thuis

Het is winst als een kind op school goed de handen wast, maar ook thuis moet dit doorgezet worden. Daar ligt een verantwoordelijkheid voor de ouders, zegt Veenstra. “Er zijn online liedjes en filmpjes te vinden om dit lang genoeg te doen, over hoe je je handen moet inzepen. Dan heeft het ook echt zin.”