Een ex-verslaafde of politieagent vertelt op uitnodiging afschrikwekkende verhalen over roken, alcohol- of drugsgebruik. Het doel: voorkomen dat leerlingen middelen gaan gebruiken. Dit lijkt een logische aanpak. Maar zorgt dit ervoor dat jongeren twee keer nadenken voordat ze gaan roken of alcohol of drugs gaan gebruiken? We vroegen het aan een expert.

Stelling: bangmakende voorlichting over roken, alcohol en drugs op school werkt goed.

Conclusie: fabel

“Laat ik voorop stellen dat de initiatieven van docenten die ik spreek goed bedoeld zijn en het fantastisch is dat scholen oog hebben voor middelenpreventie”, begint Simone Onrust, wetenschappelijk medewerker Jeugd bij het Trimbos-instituut. “Maar afschrikwekkende verhalen kunnen tekort schieten. Of zelfs averechts werken doordat ze jongeren nieuwsgierig maken naar roken, alcohol of drugs. Met name als voorlichting op een te jonge leeftijd gegeven wordt.

Afschrikwekkende verhalen kunnen tekort schieten. Of zelfs averechts werken.

- Simone Onrust, wetenschappelijk medewerker Jeugd, Trimbos-instituut

“Gelukkig weten we ook wat wél werkt om drugsgebruik bij leerlingen zoveel mogelijk te voorkomen en ontmoedigen: een integrale preventieaanpak. Een integrale aanpak houdt in dat een school voorlichting geeft over middelengebruik en jongeren vaardigheden aanreikt die belangrijk zijn voor hun ontwikkeling naar volwassenheid (educatie), schoolpersoneel (problematisch) middelengebruik signaleert, de school ouders en anderen in de omgeving van de leerling betrekt bij preventie én dat er een helder beleid is op school over middelengebruik.”

“In eerste instantie lijkt het een logische gedachte dat bang maken en afschrikken helpt. Als mens ben je geneigd jezelf te beschermen tegen gevaar. Dus als jongeren de gevaren van roken, alcohol en drugs kennen, zouden ze zichzelf hiertegen kunnen beschermen door het gebruik ervan uit de weg te gaan. Maar het zit ’m in het kúnnen. Want met alleen de kennis over de gevaren kom je er niet. Een jongere moet ook weten hoe hij of zij zich kan beschermen en er vertrouwen in hebben dat hij of zij dit kan.”

Hoe je leerlingen wél kunt helpen

“Afschrikwekkende verhalen reiken jongeren geen vaardigheden aan die hen helpen bij het maken van verstandige keuzes. Uit onderzoek weten we dat het belangrijk is om voorlichting te combineren met het versterken van sociaal-emotionele vaardigheden. Het betrekken van de omgeving van de leerlingen helpt hierbij. Daarnaast helpt een helder schoolbeleid over middelengebruik om de juiste norm rondom middelengebruik neer te zetten. Tot slot is het essentieel dat schoolpersoneel in staat is om (problematisch) middelengebruik te signaleren en adequaat kan handelen. Van het gesprek aangaan met de leerling tot doorverwijzen naar passende hulp.”