Leerlingen zijn continu in ontwikkeling. Door fundamentele levensvaardigheden op te doen op sociaal-emotioneel gebied, kunnen ze beter hun identiteit ontwikkelen, relaties opbouwen en omgaan met verwachtingen. Weet je van jouw leerlingen hoe het gaat met hun sociaal-emotionele ontwikkeling? Kunnen docenten problemen op het gebied van welbevinden signaleren en bespreken? Helpt de school leerlingen en hun ouders en verzorgers bij vragen over welbevinden? Effectief werken aan welbevinden vraagt ook om goede signalering. Hoe pak je dat aan?

Doe periodiek onderzoek bij leerlingen

Ontstaan er problemen of zorgen rond welbevinden? Of zijn ze er misschien al? Daar kom je achter door regelmatig onderzoek ernaar te doen, bijvoorbeeld met een leerlingvolgsysteem. Kijk bijvoorbeeld naar wat er per leeftijdscategorie mag worden verwacht van een leerling op het gebied van sociaal-emotionele ontwikkeling en formuleer doelen en acties op basis van de uitkomsten uit het onderzoek. Bedenk wel dat iedere leerling uniek is. Niet elke leerling zal dus precies aan de beschrijving voor zijn of haar leeftijdscategorie voldoen.

In de praktijk: appgroep voor leerlingen

Esther Ocheng van het Corderius College in Amersfoort is erg trots op de werkwijze en appgroep van Duo Penotti op haar school. 'In de appgroep kunnen leerlingen problemen droppen die ze signaleren op school. Dat kan bijvoorbeeld gaan om cyberpesten. Vervolgens kijken we hoe we die problemen kunnen aanpakken.' Lees het interview met Esther

Reageer adequaat

Tijdig en adequaat reageren begint met vroeg signaleren van problemen zoals pesten, angst, eenzaamheid, depressie of andere negatieve gevoelens bij leerlingen. Houd daarom laagdrempelig contact met leerlingen. Dan heb je een beter beeld van hun welbevinden.

Zorg dat medewerkers de juiste kennis en vaardigheden hebben om problemen te herkennen en hierop te reageren. Denk hierbij ook aan aanbod voor nieuwe medewerkers. Bespreek regelmatig met collega’s wat iedereen nodig heeft om dit soort situaties te signaleren en bespreekbaar te maken. Is er een training nodig? Denk aan een training in het herkennen en bespreken van pesten, depressie, wanhoop en zelfmoordgedachten, omgaan met lastig en grensoverschrijdend gedrag of traumasensitief lesgeven. Zo kun je denken aan een gatekeeperstraining (suïcidepreventietraining) om wanhoop en zelfmoordgedachten te herkennen. Ook klassenmanagement en signaleren van huiselijk geweld zijn zinvolle onderwerpen voor trainingen. Neem contact op met jouw Gezonde School-adviseur voor de mogelijkheden.

Zorg dat signalen worden opgepakt

Hoe zorg je ervoor dat de school continu signalen oppakt? Dit kun je doen:

  • Zorg voor duidelijke afspraken. Wat doet jouw school bij een probleem rond welbevinden? Wie signaleert, beoordeelt en pakt op? Wanneer biedt de school hulp en welke hulp is dat? Een beslisboom kan hierbij helpen.
  • Leg de afspraken vast in een zorg- of ondersteuningsprotocol en zorg ervoor dat alle schoolmedewerkers het protocol kennen en naleven.
  • Bespreek signalen rondom het welbevinden van leerlingen met het zorgteam van de school. In dit team zitten minimaal de zorg- en ondersteuningscoördinator van de school, de jeugdverpleegkundige van de GGD Gemeentelijke gezondheidsdienst (Gemeentelijke gezondheidsdienst) en het schoolmaatschappelijk werk. Werk je op een ISK? Lees dan de informatie van Pharos over ISK’s en zorg.
  • Betrek het bovenschoolse ZAT Zorg- en adviesteam (ZAT) Een zorg- en adviesteam is een multidisciplinair team, waarin professionals die zorg en ondersteuning bieden aan leerlingen en hun ouders, samenwerken met scholen om problemen van die leerlingen op te lossen. URL: https://www.zat.nl (Zorg- en adviesteam (ZAT) Een zorg- en adviesteam is een multidisciplinair team, waarin professionals die zorg en ondersteuning bieden aan leerlingen en hun ouders, samenwerken met scholen om problemen van die leerlingen op te lossen. URL: https://www.zat.nl) wanneer er meer expertise nodig is.
  • Bied extra ondersteuning aan leerlingen die dat nodig hebben. Denk aan trainingen over faalangst, assertiviteit, zelfvertrouwen, weerbaarheid of sociale vaardigheden. Hiervoor kun je samenwerken met ketenpartners, zoals de jeugdgezondheidszorg, de jeugdverpleegkundige, de jeugdarts, wijkteams voor gemeentelijke jeugdhulp, slachtofferhulp, verslavingszorg en Halt.

Lees voor meer informatie de Handreiking Signaleren.

Tip: zet Rondom Jong in tegen depressie

Wil je samenwerken met de keten om depressie onder leerlingen te voorkomen of verhelpen? Kijk dan eens bij Rondom Jong. Met deze wegwijzer staan de stappen die leerlingen met depressieve klachten kunnen zetten centraal. Zo kun je per stap zien hoe je leerlingen kunt helpen en wanneer het handig is om anderen daarbij te betrekken.

Informeer leerlingen, ouders en verzorgers

Bij wie kunnen leerlingen, ouders en verzorgers terecht voor vragen of hulp op het gebied van welbevinden? Het is aan te raden iemand binnen de school aan te stellen als aanspreekpunt. Zorgen dat leerlingen en ouders hiervan weten, verkleint de kans dat problemen blijven liggen of zelfs erger worden. Informeer leerlingen en ouders bijvoorbeeld via:

  • een voorstelronde van het aanspreekpunt bij alle klassen;
  • de schoolwebsite of het leerlingen- en ouderportaal;
  • rapportbesprekingen en tienminutengesprekken.

Tip: gebruik een praatplaat

Wil je met ouders en verzorgers in gesprek gaan over de zorg en ondersteuning in en om de school? Pak dan eens de praatplaat van Pharos erbij.

Zorg voor het welbevinden van medewerkers

Docenten die niet lekker in hun vel zitten, kunnen er ook niet goed zijn voor hun leerlingen. Dat geldt ook voor medewerkers die niet voor de klas staan. Houd daarom in de gaten hoe het met je collega’s gaat. Breng dit bijvoorbeeld elke drie jaar in kaart met een periodiek medisch onderzoek. Hiermee voldoe je meteen aan een verplichting vanuit de Arbowet.

Deze pagina is tot stand gekomen in samenwerking met het Trimbos-instituut en Pharos.