Ouders en verzorgers hebben een belangrijke rol in het (beginnend) gebruik van tabak, alcohol en drugs van hun kind. Die rol is groter dan de meeste ouders denken. Hoe zit dat precies en hoe kun je ouders en verzorgers ondersteunen en betrekken bij het voorkomen en ontmoedigen van roken en alcohol- en drugsgebruik?

De invloed van ouders en verzorgers

Opvoeding kan beschermend werken als opvoeders een veilige basis bieden voor hun kinderen, adequaat reageren op de behoeften van hun kinderen en er voor hen zijn. Hierbij hoort uiteraard passende begrenzing. Zo kan een kind opgroeien tot een zelfstandig mens. De normen en waarden die kinderen van huis uit meekrijgen  – onder andere door voorbeeldgedrag – vormen de basis voor het kompas in hun verdere leven.

Opvoeding kan dus ook het (beginnend) middelengebruik van leerlingen en studenten beïnvloeden. Wat kunnen ouders en verzorgers doen om middelengebruik door hun kinderen te helpen voorkomen en ontmoedigen?

• Betrokken zijn bij de leefwereld van hun kinderen.
• Open en constructief communiceren.
• Eenduidige regels hanteren.
• Hun kinderen in de gaten houden (monitoren).
• Het goede voorbeeld geven met hun eigen gedrag.

Hardnekkige misvattingen onder ouders

Er doen veel hardnekkige misvattingen over middelenopvoeding de ronde onder ouders. Een kind thuis ‘leren drinken’ zodat deze als puber verantwoord met alcohol leert omgaan is één van die misvattingen. Enkele andere misvattingen zijn: ‘verbieden werkt niet, dit maakt juist nieuwsgierig’ en ‘als ouder heb je weinig invloed op het rook- of drinkgedrag van je kind’. Wilke Heijnen, projectleider van Helderopvoeden.nl en NIX18 binnen het programma Jeugd bij het Trimbos-instituut, ziet kansen: “Dat we diverse misvattingen keer op keer in onderzoek en de praktijk tegen komen geeft wel aan dat hier wel echt winst te behalen is.”

Het taboe rondom opvoedondersteuning doorbreken

“Bemoeienis met de opvoeding ligt méér dan gevoelig”, weet Wilke maar al te goed. “Of het nou vanuit de overheid is, door je schoonmoeder of van een wildvreemde in de speeltuin.” Onderwijsprofessionals voelen zich dan ook vaak bezwaard om ouders actief te betrekken bij middelenpreventie. Nog los van het feit dat er al zoveel van ouders gevraagd wordt. Er heerst een taboe rondom opvoedondersteuning. Een goede stap zou dus zijn om dit taboe te doorbreken door het te erkennen en sámen verantwoordelijkheid te pakken. Hoe dat kan? Door als onderwijsprofessionals, bestuurder, beleidsmaker en ouder (andere) ouders wél te betrekken bij het voorkomen van roken en alcohol- en drugsgebruik.

Hoe betrek je ouders en verzorgers?

Vanuit de school kun je allerlei dingen doen om roken, drinken van alcohol en gebruik van drugs door leerlingen en studenten zo veel mogelijk te voorkomen en ontmoedigen. Ouders en verzorgers betrekken is daar één van.

Helder op School, een preventieprogramma van het Trimbos-instituut, biedt structurele handvatten voor het betrekken van ouders. Bijvoorbeeld met het digitale magazine Frisse Start en het lesprogramma Samen Fris. Het magazine ondersteunt ouders van brugklassers in hun opvoedvaardigheden op het gebied van middelen. Het lesprogramma richt zich op leerlingen (klas 2 en 3 uit het voortgezet onderwijs) én hun ouders of verzorgers.

Frisse Start en Samen Fris zijn erkend als Gezonde School-activiteiten voor het voortgezet onderwijs. Daarmee zijn ze goed in te zetten door scholen die volgens de Gezonde School-aanpak willen werken aan het thema Roken, alcohol- en drugspreventie.

Samenwerken met de gemeente

Je kunt ook samenwerken met de gemeente om het bewustzijn van ouders en verzorgers te versterken. Zo kunnen gemeenten bij aanvang van het schooljaar alle ouders van de nieuwe lichting leerlingen in het voorgezet onderwijs het Blad van NIX toesturen. Dit magazine maakt ouders bewust van hun invloed op het rook- en drinkgedrag van hun kind.

Ook is er de werkwijze Opgroeien in een Kansrijke Omgeving (OKO). Deze helpt gemeenten om op basis van cijfers over de lokale jeugd te werken aan gezonde en gelukkige jongeren en te voorkomen dat zij alcohol of drugs gebruiken of roken. Het is een community based-aanpak waarbij alle organisaties en personen rondom jongeren zo veel mogelijk betrokken worden. Zo ook het gezin. De aanpak biedt handvatten om ouders en opvoeders zo goed mogelijk te betrekken. Bijvoorbeeld door het stimuleren van afspraken tussen ouders over het niet schenken van alcohol op feestjes bij hen thuis.

Heeft jouw school al contact met de gemeente of juist nog niet? Bespreek eens hoe jouw school en de gemeente kunnen samenwerken. En betrek ouders en verzorgers bij wat de school doet aan het voorkomen en ontmoedigen van roken, alcohol drinken en drugs gebruiken door leerlingen. Succes ermee!